ﺎﺑﺖ ﺑﻪ را ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺷﺨﺺ اﻣﺎم ﺻﻐﺮا ﻏﯿﺒﺖ ﺧﻼف ﺑﺮ او در ﮐﻪ اﺳﺖ زﻣﺎن اﻣﺎم ﻏﯿﺒﺖ از ﺑﺨﺶ دوﻣﯿﻦ ﮐﺒﺮا ﻏﯿﺒﺖ دوازده‌اﻣﺎﻣﯽ ﺷﯿﻌﯿﺎن ﺑﺎور در . ﻧﮕﻤﺎﺷﺘﻪ‌اﺳﺖ آﻏﺎز ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻏﯿﺒﺖ از ﭘﺲ و( ﻗﻤﺮی ) ۳۲۹ ﺳﺎل از ﻏﯿﺒﺖ اﯾﻦ . ﺑﻬﺮه‌ﻣﻨﺪﻧﺪ وﺟﻮدش ﻓﯿﺾ از ﻣﻮﺟﻮدات اﻣﺎ ، اﺳﺖ ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻈﺮﻫﺎ از اﻣﺎم ﻏﯿﺒﺖ دوران در ﺑﺮﭘﺎﯾﯽ و ﻋﺪل ﺑﺮﻗﺮاری ﺑﺮای ، ﮐﺮده ﻇﻬﻮر ﻣﻘﺪس ﻣﮑﺎﻧﯽ در ﺣﻀﺮت ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ دوران اﯾﻦ ﭘﺎﯾﺎن در . دارد اداﻣﻪ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺮای و ﺷﺪه‌اﺳﺖ . ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ ﻗﯿﺎم اﺳﻼم ﺷﺮﯾﻌﺖ ﮐﺒﺮی ﻏﯿﺒﺖ دوران در اﻣﺎم و ﺷﯿﻌﯿﺎن راﺑﻄﻪ : ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ رواﯾﺖ اﻧﺼﺎری ﻋﺒﺪﷲ ﺑﻦ ﺟﺎﺑﺮ از « اﻟﺪﯾﻦ ﮐﻤﺎل » در ﺻﺪوق ﺷﯿﺦ ﮐﺒﺮی ﻏﯿﺒﺖ دوران در ﺣﺠﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﺎر داﻧﺸﻤﻨﺪان دوران اﯾﻦ در . ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﻣﺎم ﺑﺎ او ﻃﺮﯾﻖ از ﻣﺮدم ﺗﺎ ، ﻧﺪارد وﺟﻮد ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه‌ای و ﺧﺎص ﻧﺎﺋﺐ دﯾﮕﺮ زﻣﺎن اﻣﺎم ﻏﯿﺒﺖ زﻣﺎن در . ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺮدم ارﺷﺎد و ﻫﺪاﯾﺖ ﺑﻪ او ﻋﺎم ﻧﺎﯾﺐ ﻋﻨﻮان ﺑﻪ (، ﻋﺞ ) زﻣﺎن اﻣﺎم ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻏﯿﺒﺖ از ﺑﻌﺪ ﺷﯿﻌﻪ وارﺳﺘﻪ و : ﮔﻮﻧﻪ‌اﺳﺖ اﯾﻦ ﻏﯿﺒﺖ روزﮔﺎر در دﯾﻨﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪان از ﻣﺮدم ﭘﯿﺮوی ﻣﻮرد در زﻣﺎن اﻣﺎم ﻓﺮﻣﺎن اﯾﻤﺎﻧﯽ و ﻓﮑﺮی ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﻪ آن‌ﮔﺎه . ﺑﻮد ﺧﻮاﻫﺪ زﻣﺎن اﻣﺎم از آﻧﺎن وری ﺑﻬﺮه اﺻﻠﯽ زﻣﯿﻨﻪ ، اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻃﻮل ﺑﻪ ﺳﺎل‌ﻫﺎ ﮐﻪ ، ﻣﺮدم اﯾﻤﺎﻧﯽ و ﻋﻘﻠﯽ رﺷﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ را او ﺑﯿﮕﻤﺎن ، ﮐﻨﻨﺪ ﻧﻈﺎره را زﻣﺎن اﻣﺎم وﺟﻮد ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻮد روﺷﻦ ﮔﻮﻧﻪ‌ای ﺑﻪ دﻟﺸﺎن ﭼﺸﻢ و ﺑﺮﺳﺪ ﺧﻮﯾﺶ رﺷﺪ از اﻧﺪازه‌ای ﺑﻪ اﻧﺴﺎن‌ﻫﺎ [ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ] . دﯾﺪ : [۲] ﻣﯽ‌‌ﮐﻨﺪ ﺧﻼﺻﻪ ﭼﻨﯿﻦ را ﻏﯿﺒﺖ وﺟﻮد در " ﻟﻄﻒ " ﻣﻮﺿﻮع ﺷﯿﻌﯿﺎن دوازدﻫﻢ اﻣﺎم ﻏﯿﺒﺖ زﻣﯿﻨﻪ در ﺧﻮد اﺳﺘﺪﻻل در ﻣﺮﺗﻀﯽ‌ ﺷﺮﯾﻒ ﮐﺒﺮی ﻏﯿﺒﺖ در ﺣﺠﺖ ﻧﻘﺶ ﻫﺪاﯾﺖ و دﯾﻦ ﺣﻘﺎﯾﻖ و اواﻣﺮ ﺑﯿﺎن ﺑﺮای اﻣﺎم وﺟﻮد اﺳﺖ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺷﯿﻌﻪ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﯽ در ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻣﯽ ﻏﯿﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎد در ﺷﯿﻌﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﮔﻮﯾﺪ ﻣﯽ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﯾﯽ ﻋﻼﻣﻪ ﯾﺎ ﻣﻔﯿﺪ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﯽ ﻃﺒﻌﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮدم دﺳﺘﺮس در ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻤﯽ وﺟﻪ ﻫﯿﭻ ﺑﻪ ﮐﻪ ﻏﺎﯾﺒﯽ اﻣﺎم زﯾﺮا ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻔﯽ را ﮐﺎرﮐﺮد اﯾﻦ اﻣﺎم ﻏﯿﺒﺖ اﯾﺪه اﺳﺖ ﺿﺮوری ﻣﺮدم وی ﻧﯿﺴﺖ ﻧﯿﺎزی و ﺑﯿﺎﻓﺮﯾﻨﺪ را اﻣﺎم ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﺮﮔﺎه ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﯽ او ، دﻫﺪ ﻧﺠﺎت را ﺑﺸﺮﯾﺖ ﺗﺎ ﺑﯿﺎورد آﯾﻨﺪه در را اﻣﺎﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﯽ ﺧﺪا اﮔﺮ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ . ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻠﮑﻪ . ﻧﯿﺴﺖ ﻣﺮدم ﻇﺎﻫﺮی ﻫﺪاﯾﺖ و دﯾﻦ ﻣﻌﺎرف رﺳﻤﯽ ﺑﯿﺎن ﺻﺮﻓﺎ اﻣﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﯽ ﭘﺎﺳﺦ در ﺷﯿﻌﻪ . ﺑﺮد ﺳﺮ ﺑﻪ ﻏﯿﺒﺖ در و ﺑﯿﺎﯾﺪ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ ﻫﺎ ﺳﺎل ﻫﺪاﯾﺖ را ﺧﺪا ﺳﻮی ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺳﯿﺮ و دﻫﯽ ﺟﻬﺖ را ﻣﺮدم ﻣﻌﻨﻮی زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻪ اﺳﺖ اﻣﺎم اﯾﻦ . ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺸﺮ ﺑﺎﻃﻨﯽ ﻫﺪاﯾﺖ و وﻻﯾﺖ دار ﻋﻬﺪه ﻫﻤﺰﻣﺎن وی ﺑﺎ ارﺗﺒﺎط در و ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﻧﻈﺎره را اﻧﺴﺎن روﺣﯽ و ﺑﺎﻃﻨﯽ ﺣﯿﺎت ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻣﺎم ﺑﻠﮑﻪ . ﻧﺪارد اﻣﺎم ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﻇﻬﻮر ﯾﺎ ﻏﯿﺒﺖ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻧﻘﺸﯽ ﭼﻨﯿﻦ اﯾﻔﺎی . ﮐﻨﺪ ﻣﯽ [۳] . ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻓﺮاﻫﻢ وی دﻧﯿﻮی آﻓﺮﯾﻨﯽ ﻧﻘﺶ و ﻇﻬﻮر ﺑﺮای زﻣﺎﻧﻪ اﮔﺮ ﺣﺘﯽ اﺳﺖ ﺿﺮوری زﻣﺎن ﻫﺮ در اﻣﺎم وﺟﻮد ﻟﺬا . اﺳﺖ آ

ﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ اﻟﺤﺴﻦ ﺑﻦ ﺣﺠﺔ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ .ق.ه۲۶۰ ﺳﺎل در ﻋﺴﮑﺮی ﺣﺴﻦ ؛ ﺷﯿﻌﯿﺎن ﯾﺎزدﻫﻢ اﻣﺎم درﮔﺬﺷﺖ از ﭘﺲ اﻣﺎﻣﯽ دوازده ﺷﯿﻌﯿﺎن ﻋﻘﯿﺪه ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼت و ﺑﻮد ﺑﯿﺖ اﻫﻞ ﻣﮑﺘﺐ ﭘﯿﺮوان ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﺘﮑﻔّﻞ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﻮّاب وﺳﯿﻠﮥ ﺑﻪ دوران ﻫﻤﺎن در وﻟﯽ ؛ ﻧﺪاﺷﺖ ﻋﻬﺪه ﺑﻪ را ﻣﺮدم اﻣﺎﻣﺖ آﺷﮑﺎرا ﭼﻨﺪ ﻫﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ در آﻧﺎن ﺑﺎور ﺑﻪ [۱] . ﻧﻤﺎﯾﺪ ﻣﯽ ﺻﻐﺮی ﻏﯿﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺷﯿﻌﻪ اﻧﺠﺎﻣﯿﺪه‌اﺳﺖ ﻃﻮل ﺑﻪ .ق.ه۳۲۹ ﺳﺎل ﺗﺎ ﮐﻪ وﺿﻌﯿﺖ اﯾﻦ از . ﻣﯩﮑﺮد ﺣﻞ را آﻧﺎن ﻓﻘﻬﻰ و ﻋﻠﻤﯽ ﻋﺜﻤﺎن : از ﻋﺒﺎرت‌اﻧﺪ ﻧﻔﺮ ﭼﻬﺎر اﯾﻦ . ﻣﯽ‌ﮐﺮده‌اﻧﺪ ﻃﺮح را ﺧﻮد ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺑﻮده ارﺗﺒﺎط در اﻣﺎم ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻃﺮﯾﻖ از ﺷﯿﻌﯿﺎن و ﺑﻮده‌اﻧﺪ او ﺧﺎص ﻧﺎﺋﺐ ﻧﻔﺮ ﭼﻬﺎر ﻣﺪت . ﺳﻤﺮی ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ و روح ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ، ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ، ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ . ﻧﻤﻮد وﻓﺎت ﻫﺠﺮی ۳۰۰ ﺳﺎل در و ﺑﻮد ﻧﺎﺋﺐ ﺳﺎل ۱/۵ ﻣﺪّت ﺑﻪ ﮐﻪ اﺳﺪی ﻋﻤﺮوی ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ، اﺑﻮﻋَﻤﺮوی -۱ . ﮔﺬﺷﺖ در ﻫﺠﺮی ۳۰۵ ﺳﺎل در و داﺷﺖ ﻋﻬﺪه ﺑﻪ را ﺧﺎﺻّﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ واﻻی ﻣﻘﺎم ﺳﺎل ۴۰ ﺣﺪود در وی ؛ ﻋﻤﺮوی ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﺤﻤّﺪ ﺟﻌﻔﺮ اﺑﻮ -۲ . ﮐﺮد وﻓﺎت ۳۲۶ ﺳﺎل ﺷﻌﺒﺎن در و ﺑﻮد ﺳﻔﺎرت ﻣﻘﺪّس ﻣﻘﺎم ﻣﺘﺼﺪّی ﺳﺎل ۲۱ ﺣﺪود در ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺨﺘﯽ روح ﺑﻦ ﺣﺴﯿﻦ ، اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ -۳ . ﮔﻔﺖ وداع را ﻓﺎﻧﯽ دار ۳۲۹ ﺳﺎل ﺷﻌﺒﺎن ﻧﯿﻤﻪ در و ﺑﻮده ﻣﻨﺼﺐ اﯾﻦ دار ﻋﻬﺪه ﺳﺎل ۳ ﻣﺪّت ﺑﻪ ( ﺳَﯿﻤُﺮی ) ﺳَﻤُﺮی ﻣﺤﻤّﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ، اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ -۴ ﻋﻬﺪه ﺑﺮ را اﻣﺎم وﮐﺎﻟﺖ ﮐﻪ ﺑﻮده‌اﻧﺪ ﻧﯿﺰ دﯾﮕﺮی اﻓﺮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮﻫﺎی در و ﺧﺎص ﻣﻮارد در دوران اﯾﻦ در اﻟﺒﺘﻪ . ﺑﻮده‌اﺳﺖ ﻣﻄﻠﻖ و ﻋﺎم اﻓﺮاد اﯾﻦ وﮐﺎﻟﺖ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ، [۳] اﻟﯿﺴﻊ ﺑﻦ ﺣﻤﺰة ﺑﻦ اﺣﻤﺪ اﻓﺮاد اﯾﻦ ٔ ﺟﻤﻠﻪ از [۲] . ﺑﻮده‌اﺳﺖ ﺧﺎص ﻧﻮاب ٔ واﺳﻄﻪ ﺑﺪون وﮐﺎﻟﺖ اﯾﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺑﺮﺧﯽ ﮐﻪ داﺷﺘﻪ‌اﻧﺪ . ﺑﺮد ﻧﺎم ﻣﯽ‌ﺗﻮان را [۶] وﺟﻨﺎﺋﯽ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻮ و [۵] ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ، [۴] ﻣﻬﺰﯾﺎر ﻣﻮﻋﻮد ﻣﻬﺪی ، ﻫﺠﺮی ۳۲۹ ﺳﺎل در . ﮔﺮدﯾﺪ آﻏﺎز ﮐﺒﺮی ﻏﯿﺒﺖ آن ﺑﺎ ﻫﻤﺮاه و ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﻤﺮی ﻣﺤﻤّﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻬﺎرم ﻧﺎﺋﺐ وﻓﺎت ﺑﻪ ﺻﻐﺮی ﻏﯿﺒﺖ [۷] . ﺑﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ّ ﺟﻞ وّ ﻋﺰ ﺧﺪاوﻧﺪ إذن ﺑﻪ ﻣﮕﺮ ، ﻇﻬﻮری ﮐﻪ : ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﭼﻨﯿﻦ و ﻧﻤﻮد اﻋﻼم ً رﺳﻤﺎ را ( ﮐﺒﺮی ) ﺗﺎﻣّﻪ ﻏﯿﺒﺖ ﺷﺮوع و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ و ﺳﻔﺎرت ﭘﺎﯾﺎن : ﺑﻮد ﻣﺤﺪود ﻧﻈﺮ دو از زﻣﺎن اﻣﺎم ﺻﻐﺮی ﻏﯿﺒﺖ . اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﻃﻮل ﺑﻪ ﺳﺎل ﻫﻔﺘﺎد از ﮐﻤﺘﺮ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮ از ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﺑﻪ ﮐﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ اﻣﺎ ، ﺑﻮد ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻈﺮﻫﺎ از اﻣﺎم ﭼﻪ اﮔﺮ ، ﻣﺪّت اﯾﻦ در ﮐﻪ ﻣﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﺑﻪ . ﻧﺒﻮد ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻫﻤﻪ ، ﻏﯿﺒﺖ اﯾﻦ ، ﻧﯿﺰ ﺷﻌﺎﻋﯽ ﻧﻈﺮ از اﻣﺎم ﻧﺰد ﺑﻪ را ﻣﺮدم ﺳﺆاﻻت و ﻧﺎﻣﻪ‌ﻫﺎ و ﻣﯽ‌ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮار ارﺗﺒﺎط اﻣﺎم و ﻣﺮدم ﺑﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎم ﺧﺎصّ ﻧﺎﺋﺒﺎن ﻫﻤﺎن اﻓﺮاد اﯾﻦ . ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻤﺎس در اﻣﺎم ﺑﺎ . ﻣﯽ‌رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﻣﺮدم ﺑﻪ را او ﭘﺎﺳﺦ و ﻣﯽ‌ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﯾﺎ ﻣ

حضرت مهدى(عليه السلام) در نيمه شعبان سال 255 هجرى در شهر سامرّا متولّد گرديد

نام مشهور مادر آن حضرت، نرجس [نرگس] است

پنج سال از زندگانى او در حيات پدر بزرگوارش امام حسن عسكرى گذشت

در آن مدّت، فعّاليّت مهمّ و اساسى امام عسكرى بر دو امر مهمّ متمركز بود:1ـ احتياط كامل از دستگاه حاكم،2ـ آشنا كردن او با ياران نزديك خود

امام مهدى(عليه السلام) پس از پدر، مسئوليت امامت را در سال 260 هجرى در پنج سالگى به عهده گرفت

خردسالى امام پديده اى شگفت آور نيست، همان طور كه حضرت يحيى در كودكى صاحب حكم نبوّت شد، چنان كه خداوند در سوره مريم، آيه 12 مىفرمايد: «يا يَحْيى خُذِ الْكِتابَ بِقُوَّة وَ آتَيْناهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا»اى يحيى! كتاب آسمانى را با نيرو بگير. و اين گونه او را در كودكى حكم نبوّت داديم

امام حسن عسكرى(عليه السلام) چند روز پيش از وفات، به دوستان خود، در مجلسى كه چهل تن از ياران وفادارش حضور داشتند و از جمله آنان محمّد بن عثمان و معاوية بن حكيم و محمّد بن ايّوب بودند، چنين فرمود

او بعد از من صاحب و خليفه شماست، او قائمى است، كه گردن ها منتظرانه، به سوى او كشيده مىشود

هنگامى كه زمين از ستم و ناروا پر شد، خروج مىكند، و زمين را از قسط و عدل سرشار مىسازد

غيبت صغرى از سال 260 هجرى تا سال 329 هجرى به طول انجاميد
امام مهدى(عليه السلام) با بعضى از ياران نزديك خود به طور مستقيم تماس مىگرفت و به آنان توصيه مىفرمود كه مشاهدات خود را در ميان مردم تبليغ كنند و سفارش مىكرد كه مكان و ساير خصوصيّاتى را كه راه وصول به سوى او را براى مقامات دولتى آسان مىساخت، پنهان دارند

آن حضرت به مسائل گوناگون مردم از طريق وكيلان و سفيران خود، كه مورد اعتماد او بودند، پاسخ مىداد; فقط با كسانى كه اخلاصشان محرز و مورد اطمينان كامل بودند و راز را افشا نمىكردند تماس مىگرفت

تلاش هاى پيگير معتمد، خليفه عبّاسى و پس از او معتضد، براى دستگيرى حضرت مهدى(عليه السلام) بىنتيجه ماند

مأموران براى چندمين بار در سامرّا خانه امام حسن عسكرى را محاصره كردند، همه جاى خانه را بازرسى نمودند، وقتى وارد خانه شدند از سرداب، بانگ تلاوت قرآن به گوش رسيد. بر در سرداب فراهم آمدند و آنجا را محاصره كردند تا كسى نه در آنجا به درون رود و نه از آنجا بيرون آيد. فرمانده سربازان بر در ايستاد تا همه سربازان به او پيوستند. امام(عليه السلام) از در سرداب بيرون آمد و از مقابلشان گذشت، وقتى از چشم ناپديد شد، فرمانده گفت: پايين برويد. گفتند آيا او نبود كه از برابر تو گذشت؟ جواب داد: من كسى را نديدم

پس چرا او را رها كرديد؟ گفتند ما پنداشتيم كه تو او را ديده اى
اموال و حقوق شرعىاى كه از طرف شيعيان به امام(عليه السلام) مىرسيد، توسّط نمايندگان و وكيلان توزيع مىشد و به مصرف واقعى خود مىرسيد

قسمتى از اموال به طور مستقيم به دست امام(عليه السلام)مىرسيد و قسمتى را نايب، بر وفق قواعد و احكام اسلامى در صرفِ حقوق، مصرف مىكرد

وظايف نوّاب آن حضرت، علاوه بر رسيدگى به امور مالى، گرفتن سؤالات و رساندن آن به امام و رساندن پاسخ امام به مردم بود